ประโยชน์ เครือสะบ้า คืออะไร ?

สะบ้า ไม้เถาชนิดหนึ่งที่คนสมัยโบราณใช้เป็นยาแก้โรคผิวหนัง แต่ในยุคนี้คงไม่มีให้เห็นกันบ่อยนัก สะบ้ามีส่วน

ประกอบที่สำคัญอยู่หลายส่วน ตั้งแต่ลำต้น ใบ ดอก ผล เมล็ด ทุกส่วนมีประโยชน์ในด้านต่าง ๆ กันไป เริ่มจากส่วนของเครือ หรือลำต้นของมันซึ่งเรียกกันว่าเครือสะบ้า ส่วนของเครือนี้สามารถนำมาทำเป็นยารักษาโรคผิวหนังได้

ลักษณะของสะบ้า

สะบ้า เป็นไม้เลื้อยหรือ Creeper มีลำต้นเป็นเถาหรือจะเรียกว่าเครือ เครือเป็นส่วนประกอบที่ใหญ่ที่สุดของต้นสะบ้า เนื้อในและเปลือกแข็งเลื้อยเกาะพาดไปตามต้นไม้ใหญ่อื่น ๆ ที่อยู่ใกล้ เครือสะบ้ามีทั้งที่เป็นเส้นตรง และเส้นงอบิดไปมา อาจมีปุ่มมีปมตามธรรมชาติ เครือจะค่อย ๆ โตและเกี่ยวพันเลี้ยวลดไปจนถึงยอดของต้นไม้ ใบสีเขียวเข้มของสะบ้าจะปกคลุมต้นไม้ที่โดนเกาะจนมิด พร้อมกับมีช่อดอกขนาดเล็กซึ่งเมื่อโตขึ้นจะกลายเป็นฝัก ภายในฝักมีเมล็ดสะบ้าอยู่

เปลือกของเครือมีสีน้ำตาลเข้ม มีใบและดอก ส่วนของดอกที่จะเติบโตไปเป็นผลแข็ง ๆ และอยู่รวมกันเป็นฝัก สะบ้าเป็นที่รู้จักและนำมาใช้เป็นยาสมุนไพรท้องถิ่นในหลายประเทศ ยกตัวอย่าง ประเทศฟิลิปปินส์ มีการคั้นน้ำจากเปลือกของเครือสะบ้ามาทำยาทาแก้คันและแก้โรคผิวหนังที่มีสะเก็ด ส่วนในประเทศแอฟริกา นำเครือสะบ้ามาทำเป็นยารักษาอาการปวด เช่น ปวดกล้ามเนื้อ ปวดฟัน บางพื้นที่ก็นำมาใส่ในมวนยาสูบ และที่แปลกก็คือ ใช้เมล็ดสะบ้าเป็นยากระตุ้นให้ฝันเพราะในเมล็ดมีสารที่ออกฤทธิ์ให้นอนหลับ สะบ้าจึงได้รับสมญานามว่าเป็น พืชชวนฝันแห่งแอฟริกา 

คุณประโยชน์ของสะบ้า 

ส่วนประกอบของสะบ้าแต่ละส่วนมีประโยชน์คือ

เครือสะบ้า: เป็นยารักษาแผล โดยในสมัยโบราณนิยมนำเปลือกของมันมาทำยา ยาที่ทำจากเครือสะบ้าก็คือ

• ยาพอกผิวหนังบริเวณที่เป็นแผล 
• ยาทาแก้อาการคันที่เกิดจากโรคผิวหนัง หรืออาการคันศีรษะจากเชื้อรา
• นำมาทำเป็นลูกประคบ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย
• นำมาทำยาต้มรักษาผิวหนังที่เป็นฝีหนอง รับประทานคู่กับยาทาภายนอก

นอกจากนี้ ในสมัยก่อนยังใช้เครือสะบ้าในการทำความสะอาดร่างกายเวลาอาบน้ำ โดยนำเปลือกของเครือสะบ้ามาตัดเป็นท่อน ๆ แล้วทุบให้แบนนำไปใส่ในน้ำ ใช้มือขยำจะเกิดเป็นฟองขึ้นมา สามารถใช้ถูกตัว และใช้ซักผ้าได้ หลายคนแปลกใจว่าทำไมเครือสะบ้ามีฟองมากมายเหมือนกับสบู่ คำตอบก็คือเครือสะบ้ามีสารซาโปนินซึ่งมีคุณสมบัติทําให้เกิดฟอง เป็นสารชนิดเดียวกับที่มีอยู่ในสมุนไพรไทยชื่อมะคำดีควายที่นำมาใช้ทำแชมพูสระผมนั่นเอง

เมล็ดสะบ้า: นอกจากเครือสะบ้าที่ใช้ประโยชน์ได้หลายอย่างแล้ว เมล็ดของมันก็มีฤทธิ์เป็นยาเช่นกัน ใช้รับประทานแก้โรคผิวหนัง ลดอาการคัน ลดผื่น รักษากลากเกลื้อน และใช้เป็นยาถอนพิษไข้ได้ด้วย

ใบ: ใบอ่อนสามารถนำมาต้มหรือนึ่งเป็นเครื่องเคียงน้ำพริก

ยอด: ส่วนของยอดสะบ้านำมาประกอบอาหาร เช่น แกงต่าง ๆ 

จะเห็นว่าประโยชน์ของเครือสะบ้าและส่วนประกอบส่วนอื่น ๆ ล้วนเกี่ยวข้องกับการรักษาโรคผิวหนัง ไม่เฉพาะแค่ผิวหนังของคนเท่านั้น สมัยโบราณนายควาญช้างยังนำเครือสะบ้ามาใช้ถูตัวอาบน้ำให้ช้าง ช่วยป้องกันแมลงไม่ให้มารบกวน เครือสะบ้าจึงเป็นที่รู้จักของคนไทยสมัยก่อนในอีกชื่อหนึ่งว่า สบู่ช้าง นับว่าเป็นภูมิปัญญาของไทยที่มีคุณค่าน่าอนุรักษ์ และพัฒนาการใช้ประโยชน์จากเครือสะบ้ากันต่อไป